Tazuko van Berkel, Stan Brouns, Tatiana Filatova, Jingyuan Fu, Merel Keijzer, Daniël Lakens, Hugo Snippert en Anja Spang zijn de winnaars van de Ammodo Science Award for fundamental research 2023. De laureaten ontvangen ieder een geldbedrag van 350.000 euro. Dat geld kunnen ze de komende jaren gebruiken om nieuwe wegen te verkennen in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.
De Ammodo Science Award for fundamental research 2023 wordt uitgereikt aan acht wetenschappers verdeeld over de vier wetenschapsdomeinen Biomedical Sciences, Humanities, Natural Sciences en Social Sciences.
BIOMEDICAL SCIENCES
Jingyuan Fu, hoogleraar Systeemgeneeskunde aan het UMC Groningen
Fu (1972) onderzoekt het darmmicrobioom in relatie tot ziekten en gezondheid, waarbij zij zich met name focust op complexe ziekten zoals obesitas en hart- en vaatziekten. Zij bewees bijvoorbeeld op indrukwekkende wijze dat het darmmicrobioom gemanipuleerd kan worden door dieetinterventies en bepaalde medicijnen. Dat maakt het microbioom een interessant aanknopingspunt voor de preventie en behandeling van ziekten.
Hugo Snippert, universitair hoofddocent Moleculaire Genetica aan het UMC Utrecht
Snippert (1982) gebruikt microscopie en moleculaire genetica om te ontrafelen hoe het komt dat er een enorme diversiteit aan tumorcellen bestaat en wat daarvan de gevolgen zijn. Hij was een van de eerste onderzoekers die microscopie toepaste op organoïden – in het lab gekweekte mini-orgaantjes – waarbij zelfs biologische processen in de levende cellen tot in detail bestudeerd konden worden. Recent slaagde hij erin om met organoïden-technologie te volgen hoe een dikke darmtumor op een behandeling van gecombineerde geneesmiddelen reageert. Deze kennis geeft aanknopingspunten voor kankertherapieën op maat.
HUMANITIES
Tazuko van Berkel, universitair docent Klassieke Talen en Culturen aan de Universiteit Leiden
Van Berkel (1979) doet onderzoek naar zelfbeeld, mensbeeld en wereldbeeld bij de oude Grieken. Ze onderzocht onder meer hoe de komst van de geldeconomie het Griekse idee van vriendschap beïnvloedde. Op dit moment richt ze zich op de vraag hoe in de oudheid het economisch domein werd gedefinieerd, door geleerden, maar juist ook in alledaagse opvattingen van burgers. Van Berkels onderzoek nodigt uit tot kritische reflectie op het economisch denken in onze eigen tijd.
Merel Keijzer, hoogleraar Engelse Taalkunde en Engels als Tweede Taal aan de Rijksuniversiteit Groningen
Keijzer (1980) onderzoekt hoe het leren van een nieuwe taal bijdraagt aan gezond ouder worden. Ze gebruikt daarbij innovatieve en multidisciplinaire onderzoeksmethoden en werkt nauw samen met neurowetenschappers en cognitieve psychologen. Keijzer toonde onder andere aan dat mensen die meertalig zijn, en die deze talen nog steeds actief gebruiken, over het algemeen een beter cognitief functioneren laten zien. Vooral het veelvuldig wisselen tussen verschillende talen lijkt verouderingsprocessen in het brein, zoals mild geheugenverlies, te kunnen compenseren.
NATURAL SCIENCES
Stan Brouns, hoogleraar Moleculaire Microbiologie aan de TU Delft
Brouns (1978) doet fundamenteel onderzoek naar de eeuwenoude strijd tussen microben en virussen. In het bijzonder onderzoekt hij de zogenaamde CRISPR-Cas-verdedigingsmechanismen die bacteriën inzetten om zich tegen virussen te wapenen. Dankzij Brouns onderzoek weten we nu onder meer dat bacteriën over een slim, adaptief immuunsysteem beschikken dat indringers kan onthouden en onschadelijk maakt. Daarnaast leidt Brouns een vernieuwende studie naar bacteriofagen als mogelijk alternatief voor antibiotica.
Anja Spang, bijzonder hoogleraar Symbiose in Evolutie aan de Universiteit van Amsterdam en onderzoeksleider bij het NIOZ
Spang (1983) bestudeert de bijzondere rol die verschillende micro-organismen zoals archaea gespeeld hebben bij grote evolutionaire veranderingen, waaronder de oorsprong van eukaryoten waartoe ook de mens behoort. Ze ontdekte de afgelopen jaren een indrukwekkend aantal nieuwe archaea-varianten, en ze vond revolutionair bewijs voor de hypothese dat eukaryote organismen (zoals de mens) ooit zijn voortgekomen uit een symbiose tussen archaea en bacteriën. Extra relevant aan Spangs onderzoek is dat de archaea eveneens van invloed zijn op het klimaat.
SOCIAL SCIENCES
Tatiana Filatova, hoogleraar Computationele Economie aan de TU Delft
Filatova (1981) onderzoekt de complexe dynamiek tussen sociaaleconomische systemen en klimaatverandering en probeert onder meer de reacties van samenlevingen op verschillende klimaatscenario’s te voorspellen. Onderscheidend aan haar onderzoek is dat Filatova bestaande kennis van de sociale wetenschappen gebruikt om traditionele klimaatmodellen te verrijken. Uit haar computersimulaties blijkt onder meer dat er gaandeweg armoedevallen en getto’s kunnen ontstaan in klimaatgevoelige gebieden, ook in rijke landen.
Daniël Lakens, universitair hoofddocent Experimentele Psychologie en Meta-wetenschap aan de TU Eindhoven
Lakens (1980) bestudeert hoe wetenschappers onderzoek doen, met als doel de betrouwbaarheid en efficiëntie van sociaalwetenschappelijk onderzoek te vergroten. Van grote waarde was onder meer zijn rol in de wereldwijde ‘replicatiecrisis’ in de psychologie, en dankzij zijn empirische en theoretische analyses is het wetenschappelijk bewustzijn over onder andere ‘publication bias’ en ‘p-hacking’ de afgelopen jaren flink toegenomen. In tien jaar tijd is Lakens in Nederland en daarbuiten uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande wetenschappers binnen de meta-wetenschap.
Juliette de Wijkerslooth, directeur van Ammodo: “De zoektocht naar kennis op basis van pure nieuwsgierigheid is onontbeerlijk en heeft vaak geleid tot grote wetenschappelijke doorbraken. We zijn dan ook trots om de Ammodo Science Award for fundamental research voor de vijfde keer uit te reiken aan acht topwetenschappers die hun eigen weg inslaan. Mijn hartelijke felicitaties aan de laureaten!”
Over de Ammodo Science Award for fundamental research
Tweejaarlijks reikt Ammodo de Ammodo Science Award for fundamental research uit aan acht excellente mid-career wetenschappers die fundamenteel onderzoek verrichten. Deze Award omvat een geldbedrag van 350.000 euro en wordt uitgereikt binnen vier wetenschapsdomeinen: Humanities, Social Sciences, Natural Sciences en Biomedical Sciences. De winnaars worden geselecteerd door adviescommissies van gerenommeerde wetenschappers.
Daarnaast reikt Ammodo sinds 2020 in de even kalenderjaren de Ammodo Science Award for groundbreaking research uit, waarmee de waardering wordt uitgesproken voor onderzoek dat internationaal erkend, hoogstaand en in potentie baanbrekend is en dat in gezamenlijkheid wordt uitgevoerd.
De Ammodo Science Award for fundamental research 2023 wordt uitgereikt in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Ga voor meer informatie naar ammodo-science-award.org of contacteer ons via asa@ammodo.org.