Stichting Ammodo, Voor kunst, architectuur en wetenschap

Tazuko van Berkel doet onderzoek naar zelfbeeld, mensbeeld en wereldbeeld bij de oude Grieken. Ze onderzocht onder meer hoe de komst van de geldeconomie het Griekse idee van vriendschap beïnvloedde.

Op dit moment richt ze zich op de vraag hoe in de oudheid het economisch domein werd gedefinieerd, door geleerden, maar juist ook in alledaagse opvattingen van burgers.

Van Berkels onderzoek nodigt uit tot kritische reflectie op het economisch denken in onze eigen tijd.

ammodo-science-award.org

Merel Keijzer onderzoekt hoe het leren van een nieuwe taal bijdraagt aan gezond ouder worden. Ze gebruikt daarbij innovatieve en multidisciplinaire onderzoeksmethoden en werkt nauw samen met neurowetenschappers en cognitieve psychologen.

Keijzer toonde onder andere aan dat mensen die meertalig zijn, en die deze talen nog steeds actief gebruiken, over het algemeen een beter cognitief functioneren laten zien. Vooral het veelvuldig wisselen tussen verschillende talen lijkt verouderingsprocessen in het brein, zoals mild geheugenverlies, te kunnen compenseren.

ammodo-science-award.org

Daniël Lakens bestudeert hoe wetenschappers onderzoek doen, met als doel de betrouwbaarheid en efficiëntie van sociaalwetenschappelijk onderzoek te vergroten.

Van grote waarde was onder meer zijn rol in de wereldwijde ‘replicatiecrisis’ in de psychologie, en dankzij zijn empirische en theoretische analyses is het wetenschappelijk bewustzijn over onder andere ‘publication bias’ en ‘p-hacking’ de afgelopen jaren flink toegenomen.

In tien jaar tijd is Lakens in Nederland en daarbuiten uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande wetenschappers binnen de meta-wetenschap.

ammodo-science-award.org

De onderzoeksgroep Omnes Pro Uno van de Universiteit Utrecht heeft al tien jaar als missie om patiënten met een genetische ziekte te genezen nog voordat in het lichaam onherstelbare schade ontstaat. Het lukte de onderzoekers onder meer om mini-organen te kweken uit bijna alle weefsels van het menselijk lichaam, zodat er behandelingen op kunnen worden uitgetest en genetische fouten kunnen worden gecorrigeerd.

De volgende ambitieuze stap is dat Omnes Pro Uno als eerste ter wereld de genetische oorzaak van ziekten direct in het lichaam van patiënten via de bloedbaan wil corrigeren, zodat de ziekte geen kans krijgt het lichaam aan te tasten.

ammodo-science-award.org

Patricia Dankers ontwerpt, synthetiseert en onderzoekt synthetische biomaterialen die complexe biologische processen in het menselijk lichaam kunnen aansturen, nabootsen of zelfs overtreffen. Door gebruik te maken van slimme chemie kan verouderd of beschadigd weefsel worden gerepareerd. Mede dankzij haar fundamentele onderzoek bestaan er inmiddels hartkleppen en bloedvaten van synthetische bio-afbreekbare biomaterialen, alsook synthetische hydrogelen voor het kweken van stamcellen.

ammodo-science-award.org

Lisa Herzog onderzoekt hoe morele en democratische normen een grotere rol kunnen spelen in ons economisch systeem. Wat betekent het om moreel te handelen als werknemers zich slechts een klein radertje voelen in het wiel van een grote organisatie? Herzog onderzoekt dit soort maatschappelijk relevante vraagstukken, waarbij zij steeds vanuit een filosofisch perspectief naar het economisch systeem kijkt.

ammodo-science-award.org

De onderzoeksgroep Guardians and Caretakers of the Genome van het Erasmus MC richt zich op de vraag hoe cellen in het lichaam DNA repareren. Uniek aan het team is dat zij dit reparatieproces bestuderen op verschillende niveaus van complexiteit: vanaf individuele moleculen tot complete fysiologische processen in de cel of patiënt. Hun fundamentele ontdekkingen kunnen de weg wijzen naar een betere bestrijding van verouderingsziektes en kanker.

ammodo-science-award.org

Tatiana Filatova onderzoekt de complexe dynamiek tussen sociaaleconomische systemen en klimaatverandering en probeert onder meer de reacties van samenlevingen op verschillende klimaatscenario’s te voorspellen.

Onderscheidend aan haar onderzoek is dat Filatova bestaande kennis van de sociale wetenschappen gebruikt om traditionele klimaatmodellen te verrijken. Uit haar computersimulaties blijkt onder meer dat er gaandeweg armoedevallen en getto’s kunnen ontstaan in klimaatgevoelige gebieden, ook in rijke landen.

ammodo-science-award.org

Jingyuan Fu onderzoekt het darmmicrobioom in relatie tot ziekten en gezondheid, waarbij zij zich met name focust op complexe ziekten zoals obesitas en hart- en vaatziekten.

Zij bewees bijvoorbeeld op indrukwekkende wijze dat het darmmicrobioom gemanipuleerd kan worden door dieetinterventies en bepaalde medicijnen. Dat maakt het microbioom een interessant aanknopingspunt voor de preventie en behandeling van ziekten.

ammodo-science-award.org

Anja Spang bestudeert de bijzondere rol die verschillende micro-organismen zoals archaea gespeeld hebben bij grote evolutionaire veranderingen, waaronder de oorsprong van eukaryoten waartoe ook de mens behoort.

Ze ontdekte de afgelopen jaren een indrukwekkend aantal nieuwe archaea-varianten, en ze vond revolutionair bewijs voor de hypothese dat eukaryote organismen (zoals de mens) ooit zijn voortgekomen uit een symbiose tussen archaea en bacteriën.

Extra relevant aan Spangs onderzoek is dat de archaea eveneens van invloed zijn op het klimaat. Wat hun rol daar precies is, is een vraag waar Spang zich de komende tijd op wil richten.

ammodo-science-award.org

Walter Immerzeel doet onderzoek naar klimaatverandering in Aziatische berggebieden en de gevolgen voor de waterbeschikbaarheid voor miljoenen mensen die stroomafwaarts wonen. Immerzeel bracht als eerste de watercyclus in het hooggebergte van de Himalaya in kaart. De komende jaren wil hij doorgronden hoe natuurrampen in berggebieden in verband staan met hun ligging en extreem weer, waarbij hij zich richt op aardverschuivingen, lawines en gletsjermeren.

ammodo-science-award.org

Louis Vermeulen bestudeert hoe ontsporingen in het genetische materiaal van stamcellen darmkanker kunnen veroorzaken. Daarbij focust hij zich specifiek op de vroegste ontwikkeling van tumoren. Hij combineert biochemie en genetica met wiskundige en natuurkundige modellen om de dynamiek van stamcellen in kaart te brengen. Met zijn vernieuwende benadering heeft hij een grote bijdrage geleverd aan fundamentele concepten binnen de moleculaire oncologie.

ammodo-science-award.org

Christian Lange bestudeert de klassieke Arabische en Perzische literatuur en is voortrekker op het gebied van de Arabische digital humanities. Zijn innovatieve analyse van gedigitaliseerde historische teksten heeft nieuwe inzichten opgeleverd, onder andere in hoe het islamitisch strafrecht echt werd toegepast en hoe er door de eeuwen heen in verschillende intellectuele islamitische tradities over de vijf zintuigen werd gedacht. Lange laat met zijn onderzoek een veelkleurig beeld van de rijke islamitische beschaving zien.

ammodo-science-award.org

Het team Social Educational Neuroscience Amsterdam (SENSA) van de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoekt hoe je sociale cohesie bevordert. Met draagbare EEG-apparaten bestuderen zij ‘social mindfulness’ in de hersenen en het gedrag van kinderen en adolescenten. Zij proberen te begrijpen wat mensen beweegt om sociale keuzes te maken die positief uitpakken voor zowel anderen om hen heen, als voor toekomstige generaties en de natuur. Hun onderzoek kan mogelijk bijdragen aan een nóg socialere generatie.

ammodo-science-award.org

Stan Brouns doet fundamenteel onderzoek naar de eeuwenoude strijd tussen microben en virussen. In het bijzonder onderzoekt hij de zogenaamde CRISPR-Cas-verdedigingsmechanismen die bacteriën inzetten om zich tegen virussen te wapenen.

Dankzij Brouns onderzoek weten we nu onder meer dat bacteriën over een slim, adaptief immuunsysteem beschikken dat indringers kan onthouden en onschadelijk maakt.

Daarnaast leidt Brouns een vernieuwende studie naar bacteriofagen als mogelijk alternatief voor antibiotica.

ammodo-science-award.org

Hugo Snippert gebruikt microscopie en moleculaire genetica om te ontrafelen hoe het komt dat er een enorme diversiteit aan tumorcellen bestaat en wat daarvan de gevolgen zijn.

Hij was een van de eerste onderzoekers die microscopie toepaste op organoïden – in het lab gekweekte mini-orgaantjes – waarbij zelfs biologische processen in de levende cellen tot in detail bestudeerd konden worden.

Recent slaagde hij erin om met organoïden-technologie te volgen hoe een dikke darmtumor op een behandeling van gecombineerde geneesmiddelen reageert. Deze kennis geeft aanknopingspunten voor kankertherapieën op maat.

ammodo-science-award.org

De onderzoeksgroep iHub van de Radboud Universiteit Nijmegen richt zich op urgente vragen die ontstaan door de toenemende digitalisering van onze samenleving. Hoe ontwikkel je technologie die de privacy bevordert? Wat zijn de risico’s voor de samenleving nu grote techbedrijven een steeds actievere rol spelen in de publieke sector?

iHub brengt per sector in kaart welke maatschappelijke waarden door digitalisering in gevaar komen en wat er kan worden gedaan om deze waarden te beschermen. Ook ontwerpt en ontwikkelt iHub zelf technologie die publieke waarden verankert en beschermt.

ammodo-science-award.org

Rivke Jaffe doet onderzoek naar stedelijke ruimte en het alledaagse stadsleven. Zij publiceerde onder meer over criminaliteit en burgerschap op Jamaica, de rol van illegaliteit in populaire cultuur en publiek-private samenwerking op het gebied van veiligheid. Jaffe onderzoekt hoe technologieën die tot meer veiligheid zouden moeten leiden – zoals wapens, prikkeldraad, camera’s en algoritmen, maar ook dieren zoals politiehonden – tegelijkertijd sociale ongelijkheid kunnen reproduceren.

ammodo-science-award.org

Floris de Lange onderzoekt hoe menselijke waarneming ontstaat uit neurobiologische processen in de hersenen. Door heel precies hersenactiviteit te meten stelt hij vast hoe informatie door het brein “stroomt”. Hij toonde onder meer aan dat ons brein werkt als een voorspellingsmachine die alles wat het leert actief gebruikt om de toekomst te voorspellen. Sinds kort bestudeert De Lange waarom nieuwsgierigheid en verrassing belangrijk zijn voor het brein.

ammodo-science-award.org

Annemieke Aartsma-Rus heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan onderzoek naar de ziekte van Duchenne. Patiënten met deze ernstige erfelijke spierziekte missen het eiwit dystrofine, omdat de gencode hiervoor bij hen onleesbaar is. Mede dankzij het fundamentele pionierswerk van Aartsma-Rus is er inmiddels een exon skipping therapie beschikbaar in Amerika en Japan, die de genetische code weer leesbaar kan maken. Hierdoor kan het ziekteverloop van Duchenne worden vertraagd.

ammodo-science-award.org

Jacco van Rheenen ontwikkelde een baanbrekende vorm van microscopie, waardoor individuele cellen wekenlang gevolgd kunnen worden in een levend organisme. Deze nieuwe vorm van onderzoek levert waardevolle informatie op over het gedrag van, en de interactie tussen, cellen. Hij was bijvoorbeeld de eerste die het proces van uitzaaiende kanker heeft gefilmd.

www.ammodo-science-award.org