In juni ging Manifesta 12: The Planetary Garden – Cultivating Coexistence van start in Palermo. De titel verwijst naar het boek The Planetary Garden (1997) van de Franse botanist Gilles Clément. Clément beschrijft in dit boek de wereld als een grote tuin, die wordt vormgegeven door de mens. De keuze voor Palermo komt voort uit de situering – er is ook een grote botanische tuin – en de tumultueuze geschiedenis van de stad. Hier komen verschillende culturen en continenten samen en geven actuele vraagstukken als klimaatverandering, vluchtelingenproblematiek en het toenemende toerisme aanleiding voor onderzoek en nieuwe impulsen.

Belangrijk onderdeel van Manifesta 12 wordt gevormd door performatieve werken die gepresenteerd worden onder de thematiek Procession. Sinds 1624 wordt het feest van Santa Rosalia, patroonheilige van de stad, gevierd met een processie. Omdat deze processie van oudsher een belangrijk onderdeel vormt van de Siciliaanse cultuur, heeft Manifesta een selectie van elf performance kunstenaars gevraagd om geïnspireerd op dit fenomeen nieuw werk te maken. Ammodo ondersteunt de totstandkoming van deze werken en sprak met Cooking Sections, Matilde Cassani, Fallen Fruit en Marinella Senatore over hun werk in Palermo.

Cooking Sections

Cooking Sections, opgericht door Daniel Fernández Pascual en Alon Schwabe, deed voor Manifesta 12 onderzoek naar droogwatertechnieken die het mogelijk maken om te telen zonder irrigatiesystemen, waardoor planten in droge omstandigheden kunnen overleven. “We willen graag begrijpen hoe verschillende geopolitieke krachten bepalend zijn voor de manier waarop mensen en andere schepsels deze planeet bewonen. Voor Manifesta 12 hebben we een reeks site specifieke installaties ontwikkeld die werken als microklimaat rondom citrusbomen in de stad.

Het project kaart de problematieken van waterschaarste op Sicilië aan door hedendaagse versies van de ‘giardino pantesco’ (een oud gebruik waarbij één citrusboom wordt omsloten door een stenen muur) te bestuderen en nieuwe manieren te ontwikkelen om de waterschaarste rondom bomen te verminderen. De installaties meten de daadwerkelijke prestaties van de bomen gedurende de zes maanden van Manifesta. Ook zijn we een samenwerking met een paar restaurants in de stad aangegaan. We hebben met hen een Secco al Sacco (‘droge picknick box’) ontwikkeld die bezoekers kunnen meenemen naar onze microklimaten en bij de bomen kunnen eten.”

Matilde Cassani

Matilde Cassani (Italië, 1980) presenteerde op Manifesta 12 Tutto, een ‘vuurwerkshow’ met kanonnen die gekleurd papier de lucht in schoten. De show was speciaal ontworpen voor de kruising van vier wegen, het Quattro Canti in Palermo. “Mijn werk is gebaseerd op de tradities van de stad en de heersende houding om veel verschillende culturele invloeden te verwelkomen. Tutto is een viering die gebaseerd is op Siciliaanse tradities uit de barok, maar dan in een nieuw jasje dat aansluit op de huidige, verschillende culturele invloeden in Palermo.

Het decor wordt gevormd door geborduurde banieren met afbeeldingen van vier van oorsprong christelijke heiligen, maar de heiligen hebben nieuwe attributen gekregen. De heiligen staan symbool voor een specifiek Palermitaanse viering rondom Santa Rosalia, de beschermheilige van de stad, waarbij bepaalde gebruiken door de christelijke en hindoeïstische gemeenschappen worden gedeeld en beide geloven dus samenkomen. Ik ben gefascineerd door vieringen en in het bijzonder in rituelen die relateren aan een specifieke traditionele viering in een niet-traditionele context.”

Fallen Fruit

Fallen Fruit wordt geleid door David Burns en Austin Young. Het collectief werd in 2004 opgericht naar aanleiding van een call voor projecten van de Journal of Aesthetics and Protest, een in Los Angeles gevestigd magazine. “Het magazine stelde in hun oproep de fundamentele vraag:‘Is het mogelijk om activistisch te handelen zonder oppositie?’ We verkenden de buurt van Silver Lake (LA) waar we op dat moment woonden en ontdekten dat er meer dan 100 fruitbomen groeiden in en over de erfgrenzen van openbare ruimtes. We brachten deze fruitbomen in kaart en namen een reeks foto’s waar we een tekst bij schreven met vragen als ‘wie heeft het recht om openbare ruimtes te gebruiken?’ en ‘wat betekent het om openlijk te delen?’ Het vormde voor ons de aanleiding om samenwerkingsprojecten met het publiek, de openbare ruimtes in steden en culturele instellingen op te zetten.

Voor onze installatie op Manifesta 12, getiteld Theatre of the Sun hebben we foto’s gemaakt van bloemen, planten en vruchten die we onderweg tegenkwamen naast trottoirs, in steegjes en in parken. We benaderden de stad Palermo als onze studio en zagen de vegetatie als onze materialen. Alle planten en bloemen die we fotografeerden zijn ooit ergens anders vandaan gekomen. Palermo is een assemblage van verschillende culturen die in de loop der eeuwen door culturele uitwisselingen tot stand is gekomen. De vegetatie is het bewijs hiervan. We besloten om de stad te benaderen als een coöpererende ruimte, de straten zijn als het ware de plekken voor sociale performances waar mensen wandelen, socializen in parken en binnenplaatsen en ook plezier hebben, muziek maken en feesten. Palermo heeft een sociale, open cultuur die ruimte biedt hiervoor. In vergelijking met andere steden is de stad in dit opzicht uniek. De viering van het publieke is subliem!”

Marinella Senatore

Marinella Senatore (Italië, 1977) creëerde voor Manifesta 12 het werk Palermo Procession, een performance in de openbare ruimte waarbij de lokale gemeenschap van Palermo, van amateurs tot professionals, betrokken is. “Palermo Procession weerspiegelt Palermo, een dansende stad die voortdurend in beweging is. In het werk komen verschillende disciplines als literatuur, muziek en dans samen. Een belangrijk onderdeel is de participatie van de lokale gemeenschap. Ik nodig mensen uit om deel te nemen aan mijn projecten door oproepen te plaatsen, interviews te houden en contact op te nemen met bijvoorbeeld plaatselijke verenigingen, universiteiten, scholen en specifieke groepen als werklozen.

Ik zoek naar de lokale energie. Het proces moet open en flexibel zijn. Ik wil als kunstenaar niet dwingend zijn. Het gaat mij om het leggen van een connectie tussen verschillende gemeenschappen, die eventuele (taal)barrières overstijgt. De parade werd bijvoorbeeld geleid door een groep blinde mensen tegen wie ik had gezegd: “als je de verkeerde kant opgaat, zullen we je volgen.” Ook al is het maar voor even, het is belangrijk dat mensen hun eigen realiteit ervaren en niet die van iemand anders. Dit soort interactie en onverwachte samenwerkingen doen er toe, ook al zijn het maar kleine veranderingen in de sociale structuur. Wij kunstenaars zullen de wereld niet veranderen, onze verantwoordelijkheid is om gedachten te prikkelen en kleine bewegingen te genereren en bovenal om nieuwe visies aan te dragen.”

Manifesta 12 is nog tot en met 4 november 2018 in Palermo te bezoeken.